ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში ავტო იმპორტი საქართველოში მზარდი დინამიკით გამოირჩეოდა (ცხრილი N1). მაგრამ კოვიდ 19 პანდემიამ ეს ბიზნესი მნიშვნელოვნად დააზარალა. ექსპორტის მოცულობა 44,9%-ით, 732,8 მლნ. აშშ. დოლარიდან 404,1 მლნ. აშშ. დოლარამდე შემცირდა. როცა ვირუსის გავცელების შედეგად მიღებულ ეკონომიკურ კრიზისზე ვსაუბრობთ საჭიროა გამოვყოთ პანდემიამდე და პანდემიის გავრცელების შემდგომი პერიოდები. 2020 წლის 1 კვარტალი მაღალი აქტიურობით გამოირჩეოდა. რაც ძირითადად გამოწვეული იყო იმით, რომ დარგს წინა წლებში მზარდი დინამიკა გააჩნდა და პროცესები ინერციით განაგრძობდა სვლას. 2020 წლის 1 კვარტლში წინა წლის იმავე პერიოდთან შედარებით ექსპორტით 25,6 მლნ. აშშ. დოლარით მეტი ავტომობილი გაიყიდა (ცხრილი N2). უარყოფითად იმოქმედა სომხეთის ფაქტორმა. როგორც ვიცით ევრაზიულ კავშირში აღებული ვალდებულებების გამო სომხეთს საბაჟო ტარიფები უძვირდება, რის გამოც ავტომობილების რეექსპორტის ქართული ბაზარი ფასის მიხედვით ნაკლებად მიმზიდველი ხდება მათთვის.
მეორე კვარტალიდან იწყება როგორც ქვეყანაში იმპორტირებული ისე ექსპორტირებული ავტომობილების შემცირება, რაც ძირითადად კოვიდ 19 გამო ჩაკეტილმა საზღვრებმა განაპირობა. ექსპორტი 56,7%-ით შემცირდა, ხოლო იმპორტი – 30,2%-ით.
ცხრილი N1. საქართველოში მსუბუქი ავტომობილების ექსპორტ/იმპორტი
2009-2020 წწ.
| იმპორტი | ექსპორტი | სავაჭრო ბალანსი | ||||
| წელი | მლნ. აშშ. დოლარი | ავტომობილების რაოდენობა | მლნ. აშშ. დოლარი | ავტომობილების რაოდენობა | მლნ. აშშ. დოლარი | ავტომობილების რაოდენობა |
| 2009 | 304,4 | 39 566 | 78, 5 | 3 177 | -225, 9 | -36 389 |
| 2010 | 401,9 | 47 886 | 227,4 | 2 3150 | -174, 6 | -24 736 |
| 2011 | 510, 7 | 57 218 | 450,3 | 46 183 | – 60,4 | -11 035 |
| 2012 | 662,6 | 67 112 | 587,3 | 58 095 | -75, 3 | -9 017 |
| 2013 | 710,5 | 81 253 | 703,8 | 73 412 | -6 ,8 | -7 841 |
| 2014 | 715,0 | 96 574 | 517,8 | 45 477 | -197,3 | -51 097 |
| 2015 | 472, 2 | 85 837 | 179,1 | 18 130 | -293,1 | -67 707 |
| 2016 | 524,0 | 100 797 | 170,7 | 15 566 | -354, 2 | -85 231 |
| 2017 | 590,2 | 89 798 | 244, 6 | 29 343 | -345,5 | -60 455 |
| 2018 | 839,8 | 115 001 | 428, 6 | 54 493 | -411, 2 | -60 508 |
| 2019 | 1 107, 9 | 156 225 | 732, 8 | 107 268 | -375,1 | -48 957 |
| 2020 | 759,5 | 88 863 | 404,1 | 40 712 | -355, 3 | -48 712 |
ცხრილი N2. მსუბუქი ავტომობილების ექსპორტი 2019-2020წწ. (1 კვარტალი)
| ქვეყანა | 2020 წელი
1 კვ. მლნ. აშშ. დოლარი |
2019 წელი
1 კვ. მლნ. აშშ. დოლარი |
ქვეყანა | 2020 წელი
1 კვ. მლნ. აშშ. დოლარი |
2019 წელი
1 კვ. მლნ. აშშ. დოლარი |
| ავღანეთი | – | 0,002 | ყირგიზეთი | 2,172 | 7,566 |
| ალბანეთი | 0,010 | 0,007 | ლიბანი | – | 0,046 |
| აზერბაიჯანი | 82,390 | 35,926 | ლატვია | – | 0,006 |
| ავსტრია | 0,022 | – | მოლდოვა | 0,215 | 0,102 |
| სომხეთი | 1,920 | 28,050 | ნიდერლანდი | 0,038 | 0,528 |
| ბელგია | 2,660 | 2,141 | ნიგერია | 0,004 | – |
| ბულგარეთი | 0,088 | 0,179 | პანამა | 0,337 | 0,631 |
| ბელარუსი | 0,024 | – | ფილიპინები | 0, 004 | – |
| კანადა | 0,012 | 0,028 | პოლონეთი | 0,040 | 0,006 |
| კვიპროსი | 0,001 | – | რუმინეთი | 0, 012 | – |
| ჩეხეთი | 0,010 | 0,377 | რუსეთი | 4,178 | 1,800 |
| ჩილე | – | 0,017 | სენეგალი | 0,090 | – |
| ჩინეთი | – | 0,451 | სლოვენია | 0,444 | 0,273 |
| ხორვატია | – | 0,005 | ესპანეთი | 0, 006 | 0,022 |
| კვიპროსი | – | 0,033 | შვედეთი | 0,067 | – |
| გერმანია | 0,156 | 0,076 | შვეიცარია | 0,427 | 0,428 |
| განა | – | 0,007 | ტაჯიკეთი | 2,849 | 0,780 |
| საბერძნეთი | 0,040 | 0,012 | არაბთა გაერთიანებული საამიროები | 7,749 | 10,893 |
| უნგრეთი | 0,004 | 0,014 | თურქეთი | 2,512 | 0,152 |
| ინდოეთი | 0,005 | – | თურქმენეთი | 0,014 | 0,078 |
| ისრაელი | – | 0,006 | უკრაინა | 21,145 | 14,642 |
| ირანი | 0, 005 | – | გაერთიანებული სამეფო | 0,009 | 0,006 |
| ერაყი | 0,703 | 1,113 | აშშ | 0,029 | 0,031 |
| იტალია | 0,002 | 0,001 | უზბეკეთი | 0,938 | 0,587 |
| ყაზახეთი | 2,106 | 0,739 | |||
ავტო იმპორტიორების დიდი ნაწილი მძიმე ფინანსურ პირობებში აღმოჩნდა. ქვეყანაში შემოყვანილი ავტომობილების დიდი ნაწილი რეექსპორტზე იყო გათვალისწინებული. პანდემიის გამო საზღვრების ჩაკეტვამ ექსპორტის მოცულობა შეამცირა. შესაბამისად შემცირდა ავტო იმპორტიორების შემოსავლებიც და მათი გადახდისუნარიანობაც. ქართული საბაჟო კანონმდებლობის თანახმად 90 დღიანი საბაჟო საშეღავათო პერიოდის გავლის შემდეგ განუბაჟებელ ავტომობილს ყოველდღიურად ეწერება საურავი 50 ლარის ოდენობით, მაგრამ არაუმეტეს 1000 ლარისა. აღნიშნული საურავების გადაუხდელობის გამო ბევრ ავტო იმპორტიორის ქონებას ყადაღა დაედო. იმისათვის, რომ საკუთარი ავტომობილი გაყიდოს ჯერ სახელმწიფოს მხრიდან დაკისრებული საურავები უნდა გადაიხადოს ავტომფლობელმა. მძიმე ფინანსური მდგომარეობის გამო ავტო იმპორტიორები ამასაც ვერ ახერხებენ. გამოსავალი ერთია ბანკის სესხი, რომელიც ისედაც დაზარალებული დარგს კიდევ უფრო აზარალებს. მეორე პრობლემა, რომელიც ავტო იმპორტიორებს აწუხებთ ეს ტექნიკურად გაუმართავი ავტომობილების დასაწყობებაა. საბაჟო ტერმინალიდან სატრანსპორტო საშუალების გამოყვანა შეზღუდული ვადით არის შესაძლებელი, რაც ნამდვილად არ არის საკმარისი ავტომობილის მწყობრში მოსაყვანად, ხოლო ტექნიკურად გაუმართავი მანქანის გაყიდვა სარფიანად პრაქტიკულად შეუძლებელია. დასაწყობების ალტერნატივა მისი განბაჟებაა, მაგრამ როგორც უკვე ავღნიშნეთ ავტო იმპორტიორების დიდ ნაწილს განბაჟების თანხები არ გააჩნიათ და თან განბაჟებული ავტომობილი დიდი მოთხოვნით არ სარგებლობს უცხოელ ავტო დილერებს შორის, რაც მანქანის ფასს მნიშვნელოვნად ამცირებს.
საქართველოს მთავრობამ 2019 წლის 1 ოქტომბრიდან 2020 წლის 1 მაისამდე შემოყვანილი ავტომობილების განბაჟების ვალდებულება 2021 წლის 1 მარტიდან 1 ივნისამდე გადაწია, ხოლო 1 მაისის შემდეგ შემოყვანილი ავტომობილების საურავებზე მორატორიუმი გამოაცხადა, რაც უდავოდ შეღავათს მისცემს ავტო იმპორტიორებს. მაგრამ შემცირებული რეექსპორტის მოცულობის შემთხვევაში ეს დარჩენილი სამი თვეც მალე გაივლის უშედეგოდ, თუ იგი მაქსიმალურად არ გამოიყენა დარგმა. წლის დასაწყისში საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრომ ავტო იმპორტიორებს ინდივიდიულურად გაუხსნა სახმელეთო საზღვარი. „საქართველოს ავტო იმპორტიორთა ასოციაციის“ შუამდგომლობით შესაძლებელია უცხოელი ავტო დილერების შემოყვანა ქვეყანაში. ამისთვის ვიზიტორმა საზღვრის გადმოკვეთის შემთხვევაში უნდა გაიაროს პისიარ ტესტი, ერთი დღე დაელოდოს კოვიდ სასტუმროში ტესტის პასუხს და უარყოფითი შედეგის შემთხვევაში შესძლებს ქვეყანაში შემოსვლას. ვიზიტორი ქვეყანაში ყოფნის დროს ვალდებულია ყოველ 72 სთ-ის ერთხელ ხელმეორედ გაიაროს კოვიდზე გამოკვლევა.
ამის გარდა 1 მარტიდან კიდევ 6 ქვეყნის (სომხეთი, აზერბაიჯანი, უკრაინა, ყაზახეთი, რუსეთი, ბელორუსი) მოქალაქეები შეძლებენ საქართველოს საჰაერო საზღვრის გავლით ქვეყანაში შემოსვლას. მანამდე საქართველოში საჰაერო ტრანსპორტით ჩამოსვლის უფლება ჰქონდათ შემდეგი სახელმწიფოების მოქალაქეებს: ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები, ისრაელის სახელმწიფო, თურქეთის რესპუბლიკა, შვეიცარიის კონფედერაცია, ნორვეგიის სამეფო, აშშ, დიდი ბრიტანეთი და ჩრდილოეთ ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო, საუდის არაბეთის სამეფო, კატარის სახელმწიფო, არაბთა გაერთიანებული საამიროები, ბაჰრეინის სამეფო.
პუბლიკაციაში გამოყენებული წყაროები:
https://www.geostat.ge/ka
ავტორი
ალექსი ნონიაძე
სააგენტო “პარალელის” ექსპერტი, ანალიტიკოსი